آشنایی با انواع قطع کتاب

همانطور که گفتیم، به اندازه‌ها یا سایزهای مختلف کتاب، قطع گفته می‌شود. حتماً شما هم به هنگام مراجعه به کتاب فروشی با انواع قطع کتاب روبرو شده‌اید. حتی ممکن است از خود پرسیده باشید که کاربرد قطع های مختلف کتاب چیست؟ در پاسخ این پرسش باید گفت که فلسفه وجود قطع‌های کتاب، دقیقاً همین مساله یعنی مناسب سازی بر اساس کاربردهای کتاب است. از همین رو، برای انتخاب قطع مناسب کتاب، پیش از هر چیزی باید به نیازها و انتظارات خود توجه کنید. تنها در این صورت است که در مرحله بعد و پس از آشنایی با انواع قطع کتاب، می‌توانید اقدام به تصمیم‌گیری در این زمینه کنید.

در ادامه این مطلب، قطع های مختلف چاپ کتاب را معرفی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم که هرکدام از آن‌ها معمولا برای چاپ چه نوع کتاب‌هایی کاربرد دارند. ذکر این نکته ضروری است که اندازه‌های ذکر شده در بخش بعد، در واقع اندازه هر قطع پس از برش است، به همین دلیل هنگام طراحی و چاپ باید از هر طرف نیم سانتی‌متر فاصله در نظر بگیرید.

انواع قطع کتاب

برای درک بهتر اندازه‌ها و سایزهای مختلف کتاب، انواع قطع ها را در سه دسته مختلف طبقه‌بندی کرده‌ایم که می‌توانید در زیر ببینید.

• قطع های رایج کتاب
• قطع های قابل حمل
• قطع های نفیس

هرکدام از این دسته‌بندی‌ها شامل چندین قطع مختلف هستند که هرکدام، سایز و کاربرد خاص خودشان را دارند. پیش از این که وارد قسمت معرفی قطع های کتاب شویم، بهتر است چند نکته را در این زمینه ذکر کنیم:

قطع کتاب ارتباطی با تعداد صفحات آن ندارد. اگر چه برخی قطع‌ها برای چاپ حجم خاصی از مطالب مناسب‌تر هستند، اما در حالت کلی، هر کتاب با هر تعداد صفحه‌ای را می‌توان در قطع‌های مختلف چاپ کرد.

قطع کتاب با جنس جلد آن نیز بی ارتباط است، به عبارت دیگر در صورت تمایل می‌توان هر قطعی را با جلد سخت یا همان گالینگور، و یا جلد نرم به چاپ رساند.

قطع کتاب را نباید به تکنولوژی چاپ کتاب ارتباط داد. نوع چاپ کتاب ممکن است افست باشد و یا به صورت دیجیتال چاپ شود، اما در هر دو حالت می‌توان قطع‌های مختلفی را برای آن در نظر گرفت.

قطع های رایج کتاب

منظور از قطع های رایج کتاب، قطع‌هایی هستند که کاربرد عمومی‌تری نسبت به سایرین دارند. این قطع‌ها برای چاپ انواع کتاب‌هایی که به طور روزمره و یا در طول تحصیل با آن‌ها سروکار داریم، استفاده می‌شوند. کتاب‌های درسی، شعر، رمان و اکثر کتاب‌های علمی، در دسته‌بندی قطع های رایج قرار می‌گیرند. قطع‌های رایج، بخش بزرگی از انواع مختلف کتاب را به خود اختصاص داده‌اند و نمونه‌های مختلفی از آن‌ها را می‌توان در قفسه‌های کتاب‌فروشی‌ها مشاهده کرد.

قطع رحلی

ابعاد قطع رحلی ۲۸ در ۲۱ سانتی‌متر، یعنی هم‌اندازه برگه A4 است. این قطع اکثراً برای چاپ کتاب های کمک درسی و کنکوری کاربرد دارد. جالب است بدانید که نام قطع رحلی، از رحل قرآن گرفته شده است، چرا که در گذشته، قرآن‌ها را برای خوانایی راحت‌تر، در این ابعاد چاپ می‌کردند. البته علاوه بر قرآن، کتاب‌های شعر مثل شاهنامه و مثنوی که عموما در مجالس خوانده می‌شدند نیز در قطع رحلی تولید می‌شدند.

قطع خشتی

قطع خشتی یکی از قدیمی‌ترین انواع قطع کتاب است که به شکل مربع چاپ می‌شود. این قطع در سایزهای مختلفی چاپ می‌شود که در میان آن‌ها ابعاد ۲۲ سانتی‌متر، ۱۹ سانتی‌متر و ۱۱ سانتی‌متر، رواج بیشتری دارند. در گذشته، کتاب‌های خطی و دست‌نویس زیادی در این ابعاد نگاشته می‌شده‌اند. پس از پیدایش صنعت چاپ نیز این قطع به دلیل زیبایی ظاهری و کاربرد آسان، در صنعت کتاب ماندگار شد.

قطع بیاضی

قطع بیاضی یکی دیگر از قطع های مختلف کتاب است که مانند قطع رحلی، در اندازه کاغذ A4 یا ابعاد ۳۰ در ۲۱ سانتی‌متر چاپ می‌شود. تنها تفاوت قطع بیاضی با قطع رحلی این است که صحافی قطع بیاضی از قسمت عرض انجام می‌شود. به عبارت دیگر، قطع بیاضی یک قطع کتاب افقی محسوب می‌شود. کاربرد قطع بیاضی بیشتر در چاپ کتاب‌های عکس و کتاب‌های معماری است، چرا که در هردوی این موارد، طول افقی بیشتر، یک مزیت محسوب می‌شود.

تا همین چند دهه پیش که عکاسی آنالوگ رواج زیادی داشت، در تولید آلبوم‌های عکس نیز از قطع بیاضی استفاده می‌شد. البته قطع بیاضی یک سایز بزرگتر نیز دارد که طول و عرض آن به ترتیب ۳۴ و ۲۴ سانتی‌متر است.

قطع رقعی

قطع رقعی را می‌توان رایج ترین قطع کتاب دانست که معمولاً برای چاپ کتاب های ادبیات و رمان کاربرد دارد. اندازه قطع رقعی با سایز برگه A5 برابر است، یعنی طول و عرضی برابر با ۲۱ و ۱۴ سانتی‌متر دارد.

قطع وزیری

قطع وزیری کتاب، سایزی برابر با برگه B5 دارد. به عبارت دیگر طول و عرض قطع وزیری به ترتیب ۲۳ و ۱۷ سانتی‌متر هستند. کاربرد قطع وزیری اکثرا برای چاپ کتاب‌های دانشگاهی و درسی است.

قطع های قابل حمل کتاب

قطع‌های قابل حمل کتاب، به اندازه‌هایی گفته می‌شود که در ابعادی کوچکتر از برگه A5‌به چاپ می‌رسند. ویژگی بارز این قطع‌ها، امکان جابجایی راحت است، بنابراین برای کاربردهای خاصی نیز استفاده می‌شوند.

قطع جیبی

قطع جیبی همانطور که از نام آن پیداست، برای چاپ کتاب‌هایی به کار می‌رود که قابل حمل هستند. قطع جیبی دو سایز مختلف دارد، قطع نیم رقعی که در اندازه برگه A6 ‌یا ابعاد ۱۴ در ۱۰ سانتی‌متر چاپ می‌شود، و قطع نیم وزیری که ابعاد آن ۱۷ در ۱۲ سانتی‌متر است و سایزی برابر با برگه ‌B6 دارد. کاربرد قطع جیبی بیشتر در چاپ کتاب‌هایی با موضوع ادعیه و نیایش است، چرا که این سایز به خوانندگان اینگونه کتاب‌ها کمک می‌کند کتاب دعای خود را همراه داشته باشند.

قطع پالتویی

قطع پالتویی همانطور که از نام آن پیداست، طوری طراحی شده است که بتوان آن را در جیب بغل پالتو یا کت قرار داد. ابعاد قطع پالتویی کتاب، ۲۱ در ۱۰ سانتی‌متر است و معمولاً برای چاپ دفتر یادداشت، تقویم و سررسید مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قطع جانمازی یا حمایلی

قطع حمایلی، در زمان قدیم برای تولید کتاب‌هایی انتخاب به کار می‌رفت که مردمدر جیب بند حمایل خود قرار می‌دادند. گرچه به مرور زمان این کاربرد از میان رفت، اما قطع حمایلی جایگاه خود در لیست سایزهای مختلف کتاب را حفظ کرد. اکنون قطع حمایلی بیشتر با نام قطع جانمازی شناخته می‌شود، چرا که به دلیل سایز کوچکی که دارد، مناسب کتاب‌هایی است که در جانماز قرار داده می‌شوند.

قطع ربعی

قطع ربعی یکی دیگر از قطع های قابل حمل کتاب است که در مقایسه با سایز‌های دیگر، کاربرد کمتری دارد. این قطع در طول ۱۲ سانتی‌متر و عرض ۸ سانتی‌متر چاپ می‌شود و برای موضوعاتی به‌کار می‌رود که محتوای هر صفحه به دو یا سه خط محدود می‌شود. از کاربردهای قطع رقعی می‌توان به کتاب‌های ضرب‌المثل و سخنان بزرگان اشاره کرد و به دلیل گنجایش کم صفحات، نباید مطالب زیادی را در آن‌ها جای داد.

قطع های نفیس کتاب

قطع های نفیس، سایزهایی از کتاب هستند که برای چاپ نسخه‌های باارزش کتاب به کار می‌روند. این کتاب‌ها معمولاً کلکسیونی هستند و نسبت به سایزهای رایج، قیمت بالاتری هم دارند. از نظر اندازه، قطع‌های نفیس سایزی بزرگ‌تر از کاغذ A4 دارند و سهم کمی از بازار کتاب را به خود اختصاص داده‌اند.

قطع رحلی بزرگ

طول و عرض قطع رحلی بزرگ به ترتیب ۳۳ و ۲۳ سانتی‌متر است و برای چاپ کتاب‌های هنری و نفیسی مانند نسخه‌های گران‌قیمت شاهنامه استفاده می‌شود.

قطع سلطانی یا تیموری

این قطع همانطور که از نام ان پیداست، در عصر تیموریان رایج شد و برای کتابت آثاری به کار می‌رفت که شاهان و شاهزادگان از آن‌ها استفاده می‌کردند. قطع سلطانی اندازه بسیار بزرگی دارد و طول و عرض آن به ترتیب ۷۰ و ۵۰ سانتی‌متر سانتی‌متر است.

جمع‌بندی انواع قطع کتاب

قطع یا سایز کتاب یکی از پارمترهای مهمی است که در فرآیند چاپ کتاب باید به آن توجه داشت. از آنجایی که انتخاب قطع مناسب برای کتاب تاثیر قابل توجهی بر راحتی استفاده و لذت مخاطب از خواندن آن دارد، آشنایی با انواع قطع های کتاب ضروری به نظر می‌رسد. در این مقاله از وبلاگ آی آر چاپ سعی کردیم لیست تمام قطع های کتاب را در اختیارتان قرار دهیم، پس اگر قصد چاپ کتاب یا چاپ تقویم را دارید، نکات گفته شده در این مطلب را مطالعه کنید. همچنین می‌توانید برای چاپ انواع کتاب با همکاران ما در آی آر چاپ مشورت کنید.

آی آر چاپ یکی از مراکز معتبر فعال در صنعت چاپ است که خدمات متنوعی را به مشتریان خود ارائه می‌دهد.. استفاده از متریال باکیفیت، بهره‌گیری از ماشین آلات چاپ به روز و همچنین استفاده از پرسنل متخصص، از دلایلی هستند که مجموعه آی آر چاپ را به یکی از بهترین مراکز چاپ ایران تبدیل کرده‌اند. از جمله خدمات irchap  می‌توان به چاپ انواع کاغذ بسته‌بندی، مدل های مختلف کارت ویزیت، برچسب شیشه مات کن و انواع مختلف بنر و استند اشاره کرد.